De zogenaamde REScoops, Renewable Energy Sources Cooperatives, zijn open groepen van burgers die samenwerken rond hernieuwbare energie of energie-efficiëntie (productie, distributie, voorraad, diensten).
De stijgende grondstofprijzen en de vervuilende aard van fossiele brandstoffen noopt tot een energietransitie naar meer hernieuwbare energie. Deze energietransitie kan geleid worden door grote bedrijven die grootschalige projecten opzetten of door burgers die zich groeperen.
De Europese Commissie heeft er alle redenen toe om in deze burgergroeperingen te geloven. Kijk maar naar de rist aan succesvolle voorbeelden in heel Europa die Dirk Vansintjan toelichtte, de gastspreker van deze Coop Break.
Een greep uit de burgergroeperingen die eigen kapitaal samenbrengen om te investeren in een lokaal energiewinningproject:
-
Coöperaties ontstaan bij uitstek waar er nood is. In 1920 waren er in Zuid-Tirol geen Italiaanse energiebedrijven die wilden investeren om in die aparte regio energie te brengen. De gemeenten hadden het geld niet en daarop besloten burgers, zoals bv. die van het dorp Prato allo Stelvio/Prad am Stilfserjoch om het zelf te doen. Recent zette deze coöperatie een ‘smart grid’ op om een betere balans te vinden tussen energieproductie en –consumptie. Doordat de meeste consumenten ook lid zijn van de coöperatie is het sowieso al evidenter om vraag en aanbod op elkaar af te stemmen.
-
In Spanje sloeg enkele jaren geleden een groep jonge mensen in Catalonië de handen in elkaar en zette – naar het voorbeeld van Ecopower – de coöperatie Somenergia op. Nu er geen ondersteuningsmechanisme is voor hernieuwbare energie zetten zij toch door: in 2016 zal deze coöperatie eigenaar zijn van de enige windmolen die dat jaar in Spanje geplaatst wordt!
Dirk Vansintjan is medeoprichter van Ecopower, een energiecoöperatie van 50.000 burgers – recent nog verkozen tot Radicale Vernieuwer 2015 – en voorzitter van REscoop.eu, de Europese koepel van REScoops. Ook het verhaal van Ecopower ontstond uit een nood:
“We kunnen nog lang blijven demonstreren tegen kernenergie. We moeten het zelf doen. We richten onze eigen onderneming op die voor ons die hernieuwbare energie gaat produceren.”
Uit deze voorbeelden blijken al enkele aanleidingen waarop REScoops antwoorden kunnen bieden. Daarnaast zijn er nog een aantal belangrijke voordelen:
“Tu vas vite quand tu vas seule, tu vas loin quand tu vas en groupe.” Maar ga je echt sneller als je soloslim speelt? Vansintjan is er alvast van overtuigd dat het eerste deel van dit gezegde niet opgaat in de energiesector. “Een energietransitie laten leiden door burgers is essentieel om die ook aanvaardbaar te maken”, dixit Vansintjan. “Zo wordt een windmolen een bron van trots in plaats van ergernis.” En dat bewees Ecopower in 2014 in Asse toen er slechts één bezwaar binnenkwam voor de vergunning van vier windmolens. Grote projectontwikkelaars, die opboksen tegen protestgroepen, kijken daar vermoedelijk met veel afgunst naar.
- 2000 euro per persoon per jaar vloeit weg uit België om fossiele brandstoffen uit het buitenland te kopen
Daarnaast is een energietransitie, geleid door REScoops, een manier om middelen lokaal te verankeren. Zo gaat er momenteel 2000 euro per persoon buiten België om grondstoffen uit Saudi-Arabië, Noorwegen, Algerije of Rusland aan te kopen. De nodige investeringen om de energietransitie mogelijk te maken, worden betaald door burgers. Als consument, als belastingbetaler en door spaargeld dat ter beschikking wordt gesteld via de bank. Door een actieve rol op te nemen in een REScoop behoudt de burger controle over de kostprijs van energie op lange termijn. In een consumentencoöperatie is men immers zowel consument als eigenaar van de onderneming die door alle leden samen democratisch bestuurd wordt.
”Energievoorziening is een dienst die beschikbaar moet zijn wanneer je het nodig hebt en aan een prijs die betaalbaar is”, stelt Donnely. Gegeven de energietransitie veronderstelt dit, volgens de EU, een verandering in het landschap waarbij de klant centraal komt te staan. Zo wordt een evolutie van grondstoffen invoeren naar zelf produceren mogelijk, want ”als we onze energie niet bezitten, wat bezitten we dan?“, stelt Donnelly. De EU is voorstander van het inzetten op nieuwe technologie, decentralisatie en eigenaarschap door de consument. Tegelijkertijd moet het voor de EU mogelijk blijven dat burgers energievoorziening delegeren aan grotere instanties waarbij zij slechts afnemer zijn.
- Een energieproducent die minder energie wil verkopen’, alleen maar bij een REScoop
Het zelf produceren van energie zorgt voor een betrokkenheid die – voortgaand op de cijfers van Ecopower –een positief effect blijkt te hebben op het energieverbruik, waarbij de daling sterker is bij gebruikers die zelf zonnepanelen plaatsten.
Daarnaast blijkt bij verschillende REScoops dat men geneigd is om ook op andere domeinen initiatief te nemen zoals kinderopvang, mobiliteit, …
Het licht gezien?
Een van de medewerkers van DG Energy bracht een vraag voor REScoop.eu mee: ”Hoe maken we dit model meer bekend?”
Alle informatie kan gevonden worden op de website van REScoop.eu, maar Vansintjan gaf aan dat ze bewust het gedachtegoed niet te sterk promoten omdat Ecopower bijvoorbeeld niet aan de vraag zou kunnen voldoen als er plots vele mensen willen aansluiten. Er zijn extra coöperaties nodig en REScoop.eu ondersteunt dergelijke initiatieven via een mentor-netwerk.
Steun van instellingen als de Europese Commissie is uiteraard belangrijk. En recent ontvingen de energiecoöperaties zelfs een eervolle vermelding in de encycliek van paus Franciscus, wat alvast voor de Italiaanse REScoop-leden een hart onder de riem was.
Become active and organize yourself
Wat kunt u zelf betekenen in dit verhaal? U kunt zich aansluiten bij een bestaande REScoop of zelf een REScoop oprichten en zo voor extra capaciteit zorgen. In het tweede geval adviseert Vansintjan te starten met mensen, die zich vrijwillig willen engageren, te verzamelen “rond de keukentafel”. Alle begin is klein, toch?
De kunst bestaat erin om lokaal opportuniteiten te spotten voor energieproductie. Zijn er bv. landbouwers die een extra activiteit zoeken? (Voor inspiratie: lees het verslag van ons bezoek aan Malempré) Een andere succesfactor is dat de REScoop samenwerkt met de gemeente en dat ze op participatieve wijze tot een gemeentelijk energieplan komen. Met professioneel advies van het REScoop-mentornetwerk en een adviesverlener op vlak van coöperatief ondernemen kan het project verder groeien.
