Beter geen gecentraliseerde bedrijfsvoering in coöperaties

Een team van internationale onderzoekers onderzocht conflictsituaties in coöperaties met zowel gecentraliseerd (verticale structuur) als gedecentraliseerde bestuur (vlakke structuur). Ze voerden een veldexperiment uit bij 40 Ghanese coöperaties, die ze opdeelden in een formele en informele hiërarchie.

In een formele ligt het bestuur van de onderneming vast aan de hand van officiële, meestal schriftelijke bedrijfsprincipes.
In een informele hiërarchie genieten maatschappelijke principes en gewoontes de voorkeur, bijv. de oudste persoon die automatisch als leider beschouwd wordt.

Het onderzoek wees uit dat coöperaties die een sterke formele hiërarchie met gecentraliseerd bestuur handhaven, ook meer geconfronteerd worden met conflicten in de bedrijfsvoering.

Bij zo’n hiërarchie voelen de vennoten/coöperanten zich immers minder betrokken en staat het collectief gevoel van eigenaarschap onder druk, wat conflict in de hand werkt. Waar gewerkt wordt met gedecentraliseerd bestuur, voelen coöperanten zich meer betrokken, delen ze sneller kennis en ervaring en zijn ze meer geneigd elkaar te helpen op een coöperatieve manier.

In coöperaties waar dan toch formele hiërarchieën bestonden, maar tegelijk ook een informele hiërarchie werd getolereerd (m.a.w. wanneer de bedrijfscultuur ook aan de hand van informele principes en gewoontes werd beoefend), zag men een daling van conflictgevallen. Immers, bij conflictsituaties waar er verwarring heerste over wie nu welke verantwoordelijkheid heeft, vielen de coöperaties terug op de informele bedrijfscultuur: de sociaal aanvaarde principes en gewoontes die bepalen wie welke verantwoordelijkheid heeft.

In het kort: een gecentraliseerde formele hiërarchie in een coöperatieve onderneming kan conflict in de hand werken. Conflictsituaties kan je vermijden door een gedecentraliseerd bestuur in te stellen en/of ook aandacht te besteden aan informele praktijken.

3 lessen voor coöperaties:

• Gelijk eigenaarschap (eigen aan de coöperatie) gecombineerd met ongelijk bestuur (gecentraliseerd, hiërarchisch bestuur),verzwakt het collectief gevoel van eigendom en creëert zo een spanningsveld in de coöperatie
• Een gecentraliseerde formele hiërarchie zoals in traditionele bedrijven kan nuttig zijn op eerste zicht, maar het werkt sneller conflict in de hand en kan dus nefast zijn voor de bedrijfsvoering
• Het toelaten van informele praktijken en gedecentraliseerde bestuursvormen bevordert het delen van kennis en ervaring en versterkt de betrokkenheid van de coöperanten

Bron:

Slade Shantz, A., Kistruck, G., Pacheco, D., & Webb, J. (2019). How Formal and Informal Hierarchies Shape Conflict within Cooperatives: A Field Experiment in Ghana. Academy of Management Journal, Academy of Management Journal, 04/26/2019.
Samengevat door Adrien Billiet, onderzoeker bij het Kenniscentrum Coöperatief Ondernemen.