Verkies geen bestuurs- of raadsleden in jullie coöperatie. Loot ze!

Internationaal onderzoek (Pek, 2019) naar besluitvorming binnen coöperaties loopt al jaren vast op een welgekend probleem: hoe kunnen we coöperatieve leden blijven betrekken bij de besluitvorming?

Dit is het fenomeen van ledenbetrokkenheid en heeft een weerslag op de resultaten van de coöperatie, de levensduur van de coöperatie en het algemeen welbehagen van de leden van de coöperatie. Eerder onderzoek wees telkens uit dat het gebrek aan participatie een natuurlijk gevolg is van het groeien van coöperaties en het focussen op eenzijdige economische doelstellingen. Recentelijk gaan echter stemmen op die de vinger op een andere wonde leggen, namelijk dat huidige manier van het organiseren van de besluitvorming, via verkiezingen, een onderschatte oorzaak is.

Bij coöperaties, die tenslotte democratische organisaties zijn, staat “democratie” haast gelijk aan “verkiezingen” terwijl de geschiedenis van democratische besluitvorming ons leert dat er vele varianten van besluitvorming bestaan. Zo experimenteren verscheidene (Belgische) coöperaties vandaag bijvoorbeeld met “loting” in plaats van verkiezingen. Dit houdt in dat, naar het oude Atheense voorbeeld, een bepaald aantal leden binnen een werkgroep, een regionale raad of een hoger orgaan wordt geloot in plaats van verkozen. Onderzoek toont aan dat hier indrukwekkende voordelen aan verbonden zijn.

4 grote voordelen van loting?

Het voorkomt ten eerste de mogelijke vorming van een oligarchie waarbij select groepje aan verkozen leden het beleidsniveau domineert gedurende een lange periode. Ten tweede wekt het een gevoel van betrokkenheid bij coöperatieve leden omdat zij elk moment kunnen gevraagd worden te zetelen in een bepaalde raad. Daardoor schenken zij meer aandacht aan de verscheidene beleidskeuzes van de coöperatie, omdat ze verwachten dat eenieder in de raad in het belang van de coöperatie moet handelen, en dat het ook hen te beurt kan vallen. Ten derde verloopt de besluitvorming ook, tegen de verwachtingen in, efficiënter omdat zowel meerdere perspectieven aan bod komen en dus voer geven voor een grondigere deliberatie, maar ook omdat gelote leden zelden met een politieke agenda naar een raad trekken. Ten slotte stijgt de identificatie van leden met de coöperatie. Doordat iedereen in principe kan geloot worden, is er meer respect en verdraagzaamheid onder leden en heerst een groter “wij”-gevoel.

Aandachtspunten voor coöperaties:

1. Verkiezingen zijn niet de enige manier van het organiseren van besluitvorming
2. Talrijke raden, werkgroepen, discussiecafés kunnen ook georganiseerd worden door (gedeeltelijke) loting
3. Loting komt ledenbetrokkenheid ten goede, en dit heeft positieve gevolgen voor de resultaten en levensduur van de coöperatie, alsook het welbehagen van leden van de coöperatie.

Interesse in (gedeeltelijke) loting voor werkgroepen en raden?

Het Kenniscentrum Coöperatief Ondernemen, partnerschap KU Leuven, Boerenbond en Cera, is actief op zoek naar praktijkvoorbeelden en begeleidt graag in het opzetten ervan. Contacteer adrien.billiet@kuleuven.be

Bron: Pek, S. 2019. Drawing Out Democracy: The Role of Sortition in Preventing and Overcoming Organizational Degeneration in Worker-Owned Firms. Journal of Management Inquiry: 1056492619868030.